.png)
Наша ўстанова адукацыі размешчана ў адным з самых маляўнічых куткоў Вілейшчыны. Вакол нас лес, рэчка, луг з багатым раслінным светам. Мы часта бываем тут на экскурсіях, знаёмімся з раслінамі, якія нас акружаюць. І вось, каб больш дасканала вывучыць расліны, пазнаёміцца з іх лекавымі ўласцівасцямі, перадаць веды іншым, прыйшла задума стварыць Музей зёлак.
Экалагічны Музей зёлак Дзяржаўнай установы адукацыі “Сцешыцкі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад – сярэдняя школа” быў адкрыты 6 мая 1993 года. Гэтай падзеі папярэднічала велізарная работа вучняў школы пад кіраўніцтвам дырэктара Чараповіча Яўгена Канстанцінавіча і настаўніцы біялогіі Матвеевай Лідзіі Ягораўны, якая стала першым кіраўніком школьнага музея. У цяперашні час дзейнасць школьнага музея каардынуе настаўнік Гнаценка Любоў Віктараўна.
У 1994 годзе музей быў узнагароджаны граматай Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры за ўдзел у абласным конкурсе краязнаўчых музеяў.
На сучасны момант у музеі налічваецца 190 экспанатаў, з іх 105 экспанатаў асноўнага фонду. Найбольш каштоўным экспанатам з’яўляецца факсімільнае выданне батанічнага слоўніка Зоські Верас.
Асноўныя экспазіцыі:
1. Расліны Чырвонай кнігі Вілейскага раёна
Каб захаваць прыроду роднага краю, трэба ведаць тыя рэдкія расліны,якія знікаюць, беражліва адносіцца і ахоўваць іх. Мы працуем над выяўленнем месцаў знаходжання рэдкіх раслін нашага мікрараёна. Ведаем, дзе на затоках ракі Віліі расце кубышка, жоўтая і белая, месцы ў лесе, дзе можна сустрэць сон-траву і ветраніцу дубраўную.
2. Расліны лесу.
У раздзеле сабраны засушаныя лекавыя расліны, якія мы бачым, наведваючы лес. Лясныя ягады – крыніца вітамінаў. Маліна, суніцы, брусніцы, чарніцы - шырока выкарыстоўваюцца для лячэння прастуды, дызентэрыі, пры авітамінозе, ангіне.
Травяністыя расліны – верас, медуніца, кісліца – валодаюць антыбактэрыяльным, снатворным, патагонным дзеяннем. Ліпа, рабіна, сасна, чаромха, бяроза – вось няпоўны пералік раслін лесу. Плады, лісты і кветкі гэтых раслін чалавек выкарыстоўвае ў лекавых мэтах.
3. Расліны поля.
У гэтай экспазіцыі разглядаюцца лекавыя раслін, якія растуць на палях нашай краіны.
На сухіх участках палёў у багацці растуць крываўнік, дзьмухавец і піжма. У гэтых месцах таксама шмат палявога хвашчу і кмену. У сырых месцах поля можна сустрэць такую ??карысную культуру, як крывасмок.
Лён, грэчка, кукуруза - усе яны валодаюць лекавымі ўласцівасцямі. Не ўсе ведаюць, што з грэчкі, акрамя кашы, можна прыгатаваць лекавы адвар ад сухога кашлю. Настойка і адвар пырніка паўзучага выкарыстоўваецца як патагонны, адхарквальны сродак.
4. Расліны луга.
Луг – гэта водар жыцця. Экспазіцыя «Лугавыя лекавыя расліны» пазнаёміць вас з лекавымі ўласцівасцямі насельнікаў мілых нашаму сэрцу – лугоў, тых раслін, без якіх мы не ўяўляем сабе прыгажосці прыроды .
Зверабой, доннік, канюшына, цмен пяшчаны, дзьмухавец лекавы, маці-і-мачыха – вось няпоўны пералік траў, якія прадстаўлены ў нашым музеі. У народзе даўно ведаюць сакрэты гэтых звыклых траў і ўмела імі карыстаюцца. Хто ж не ўспомніць, што ад залішняга хвалявання дапаможа валяр'яна, а алтэй палягчае кашаль. Лугавыя лекары дапамогуць нам справіцца з болем у горле і сыпам на скуры, з ацёкамі і нервовай напругай, ды што там, - усяго і не пералічаш.
5. Травы-прыправы і лекі з агарода.
У многіх лекавых прэпаратаў існуюць натуральныя прыродныя аналагі. У гэтай экспазіцыі мы звяртаем увагу на розныя спецыі і вострыя прыправы, якія могуць дапамагчы вам супрацьстаяць хваробам і захаваць на доўгія гады здароўе і прыгажосць. Пятрушка, кроп, хрэн, любісток, салата, меліса, мята пярэчная - усе яны з'яўляюцца скарбніцай мінеральных соляў, вітамінаў, эфірных алеяў, бялкоў і цукроў.
Кожная расліна дадаткова валодае канкрэтным лячэбным эфектам. Дапусцім, ужыванне карыцы дабратворна адбіваецца на працы страўнікава-кішачнага тракту і стабілізуе стан дыябетыкаў, гваздзіка - дапаможа не забыцца пра самае галоўнае і палегчыць боль у горле, кардамон - здыме стомленасць.
6. Запомніце: яны ядавітыя!
Гэта экспазіцыя прысвечана раслінам, якія трэба ведаць у “твар”. Ядавітых раслін многа. Паводле ацэнак навукоўцаў, толькі ў Мінскай вобласці зарэгістравана 36 відаў ядавітых раслін. Яны змяшчаюць у сабе рэчывы, здольныя выклікаць атручванне і нават смерць. Атруціцца можна нават пахам прыгожых белых кветак магноліі, а таксама лілеі, чаромхі, калі пакінуць іх у зачыненым пакоі на ноч.
Многія ядавітыя расліны з'яўляюцца лекавымі. Усё залежыць ад дозы і прымянення. Напрыклад, сельдэрэй, калі расце на балоцістых мясцінах, на смак непрыемны і горкі, а на градцы – бясшкодны і ўжываецца людзьмі ў ежу.
7. Кветкавы гадзіннік
Са старажытных часоў добра вядома, што ў залежнасці ад часу сутак лісце і пялёсткі раслін могуць здзяйсняць пэўныя рухі. Яшчэ ў 1745 Карл Ліней апублікаваў свой «кветкавы гадзіннік», які дазваляе па часе распускання і закрыцця кветак вызначыць час сутак. Цыферблат на 12 гадзін пачынаецца ў 6 гадзін раніцы і заканчваецца ўвечары ў 18 гадзін.
8. Чай піць – здаровым быць!
Чай – адзін з самых смачных, карысных і чароўных лекавых напояў.
Рыхтуюць яго з лясных, палявых траў і пладоў, вельмі разнастайных па гусце, колеру і водару. Травяныя чаі фактычна з'яўляюцца прадуктам харчавання, яны маюць у сваім складзе масу біялагічна актыўных рэчываў: вітамінаў, ферментаў, мікраэлементаў, арганічных кіслот і г.д. Букет біялагічна актыўных рэчываў дабратворна ўплывае на арганізм чалавека, засцерагае, папярэджвае і лечыць шматлікія захворванні, таму травяныя чаі рэкамендуецца піць усім, незалежна ад узросту і стану здароўя.
У нас сабраны рэцэпты чая па-руску, па-японску, па-англійску.
Самы лепшы вітамінны чай – гэта чай, прыгатаваны з траў, якія сабраны сваімі рукамі. Таму ў вясенне-летні сезон вучні збіраюць і засушваюць усё неабходныя лекавыя расліны, каб зімой пачаставаць гасцей вітамінным чаем.
9. Каляндар збору лекавых раслін.
_2.JPG)
Аснову ўсіх рэцэптаў народнай медыцыны складаюць травы, суквецці, лісце, карані, кара і ягады лекавых раслін. Таму важна ведаць, як іх правільна збіраць,як нарыхтоўваць? Лепшы час для збору суквеццяў, травы і лісця раслін - гэта канец вясны і ўсё лета: для нарыхтоўкі ж каранёў лепш выбраць восень ці пачатак вясны, тады яны маюць вялікую сілу. Кару і пупышкі дрэў або кустоў лепш за ўсё нарыхтоўваць у сакавіку – красавіку, менавіта ў гэты час расліна напаўняецца гаючымі сокамі. Каляндар збору лекавых раслін заўсёды нагадае вам, калі прыйшла пара адпраўляцца ў лес або ў поле для напаўнення травой сваёй хатняй зялёнай аптэкі.
Асноўнымі напрамкамі работы Музея зёлак з'яўляюцца:
- сістэматызацыя фондаў;
- збор матэрыялаў і назапашванне фондаў экспазіцыі музея;
- абнаўленне і рэканструкцыя экспазіцыі школьнага музея;
- правядзенне экскурсій;
- выкарыстанне фондаў музея ў адукацыйным працэсе школы.
На базе музея настаўнікамі ўстановы адукацыі праводзяцца навучальныя экскурсіі. Некаторыя ўрокі па прадметах «Чалавек і свет», «Біялогія» - зручна праводзіць у самім музеі. Урок у музеі – гэта рэдкая для дзяцей магчымасць убачыць аб'ект вывучэння не па малюнках у падручніку, а на свае вочы.
Музей зёлак Дзяржаўнай установы адукацыі “Сцешыцкі навучальна-педагагічны комплекс дзіцячы сад – сярэдняя школа” гасцінна расчыняе дзверы для сваіх наведвальнікаў. І ўсіх, хто сёння зацікавіўся нашым музеем, запрашаем адведаць смачнай духмянай гарбаты на зёлках.
